Inleiding

Luisterhuis aanleverspecificaties audioboeken

Masterfiles, metadata, fragmenten en beelden voorbereiden, uploaden en vrijgeven.

Published by:

Luisterhuis, a subsidiary of Luisterrijk BV

More information:

Luisterrijk BV

A. Hofmanweg 5a

2031 BH Haarlem

+31-23-7110398
support@luisterhuis.nl

This document contains confidential and proprietary information.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or utilized in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying and microfilm, without prior written consent of Luisterrijk.

Voor wie is deze handleiding?

Deze handleiding is primair bedoeld voor iedereen bij een uitgeverij die zich met het productie- en distributieproces van audioboeken bezighoudt. Bij Luisterhuis noemen wij deze persoon de ‘content contactpersoon’. Ook kan de handleiding belangrijke informatie bevatten voor productiemedewerkers, redactie, marketing, vormgevers en studio’s.

In tegenstelling tot ebooks, die klein in omvang zijn en slechts uit één bestand bestaan, gaat het bij de verwerking van digitale audioboeken om een hele verzameling losse - en ook grote - bestanden.

Deze handleiding beschrijft aan welke specificaties al die bestanden van een digitaal audioboek moeten voldoen om het audioboek zo snel mogelijk door Luisterhuis te kunnen laten verwerken en distribueren naar de verschillende afzetkanalen. Ook beschrijft het de stappen die doorlopen moeten worden en geeft het tips voor een foutloze verwerking.

Hoofdstuk 2 en 3 van deze handleiding bevat specifieke (technische) informatie die ook voor opnamestudio’s bedoeld is.

Andere documentatie

Naast deze (Nederlandse) handleiding is er ook een handleiding in het Engels. De Engelstalige handleiding gaat ook in op de Onix-specificaties voor de aanlevering van de metadata. Deze handleiding is op verzoek beschikbaar.

Neem voor vragen altijd contact op met content@luisterhuis.nl

Documentrevisie

Datum	Omschrijving
2019-10-15	LUFS specificatie toegevoegd in hoofdstuk 2.2.
2019-10-14	Naam en vormgeving document aangepast. Audioboeken ipv luisterboeken. Screenshots vervangen. Audiospecificaties aangescherpt (VBR vervalt). Meer voorbeelden naamgeving audiobestanden. FTP nu alleen nog SFTP. Extra uitleg over workflow. Extra tips voor een snelle verwerking. Informatie over doorlooptijden.
2018-06-27	Meer voorbeelden voor correcte bestandsnamen
2018-04-25	Vermelding dat FTP-inloggegevens nu terug te vinden zijn op de Contract-pagina in het Luisterhuis-portal. Verwijzing naar de nieuwe metadata-detailpagina in het Luisterhuis-portal.
2018-01-01	Extra vermelding van de maximum tracklengte. Aanvullende informatie over bestandsformatie en metadata.
2017-09-26	Verduidelijking mbt doorlooptijden, beeldformaat 1024x1024 vereist ipv gewenst, extra uitleg bij luistervoorbeeld. Extra uitleg over archiveren op de FTP-server.

Technische specificaties audio masterfiles

Chapterized mp3 audio

Luisterhuis verwerkt audiobestanden van uitgevers en stuurt deze door naar de verschillende, door de uitgever geselecteerde, afnemers.

Luisterhuis werkt intern met ‘chapterized’ masterfiles in mp3-formaat. Dat wil zeggen dat één audioboek meerdere mp3-tracks omvat die samen het hele audioboek bevatten.

De individuele mp3-tracks zijn te vergelijken met hoofdstukken uit het ingesproken boek. Gewoonlijk wordt elk hoofdstuk dus een aparte mp3-track. Deze chapterized structuur maakt het mogelijk dat afnemers van Luisterhuis hun audioboeken-app voorzien van een inhoudsopgave en hoofdstuknavigatie. Lang niet elke afnemer biedt deze optie, maar omdat Luisterhuis deze structuur ondersteunt worden de afnemers hierin dus niet beperkt. Afnemers die losse mp3-bestanden leveren aan hun klanten kunnen daardoor dus ook losse bestanden per hoofdstuk leveren, wat minder foutgevoelig is tijdens het downloaden omdat de bestanden per stuk veel kleiner zijn dan één bestand met daarin het gehele audioboek.

Omdat Luisterhuis intern met chapterized audio werkt, moeten de audioboeken ook op deze manier worden aangeleverd. In dit hoofdstuk worden de technische specificaties van de mp3-bestanden beschreven. In hoofdstuk 3 staat alles over de bestandsnaamstructuur die hoort bij ‘Chapterized audio’.

Mp3-specificaties

Luisterhuis gebruikt en vereist het mp3-audioformaat voor de aanlevering van de chapterized masterfiles.

De mp3-bestanden moeten als volgt worden aangeleverd:
	Enkelvoudige stem: samplerate 44.1 kHz, bitrate 192 kbps CBR, mono Bij technisch hoogwaardige opnames wordt 128 kbps ook geaccepteerd.
	Hoorspel, muziekproducties: samplerate 44.1 kHz, bitrate 256 kbps CBR, stereo
	Geluidsniveau: -3dB peak values
	Loudness: Er zijn geen specifieke specificaties voor luidheid (perceived loudness) bij audioboeken, aangezien audioboeken gewoonlijk niet in een broadcastomgeving beluisterd worden en niet alsmaar wordt afgewisseld door andere (reclame)audio. Als leidraad kan een (integrated) program loudness van -18 tot -23 LUFS worden aangehouden, en een maximum true peak level van -1dBTP.
	Maximum tracklengte per mp3-bestand: 80 minuten Sommige afnemers accepteren geen grotere bestanden en kunnen dan het audioboek niet verwerken en aanbieden. Als 80 minuten te kort is voor een compleet hoofdstuk dan zal het hoofdstuk moeten worden verdeeld over meerdere mp3-tracks.
	Luistervoorbeeld (fragment): zelfde specificaties als bovenstaand, minimaal 30 seconden, maximaal 8 minuten
	Conform de Luisterhuis bestandsnaamgeving, zie hoofdstuk 3
	ID3tags: niet nodig De mp3-bestanden hoeven geen interne metadata (ID3tags) te hebben. Alle eventueel aanwezige ID3tags worden genegeerd en opnieuw door Luisterhuis gegenereerd op basis van de bij het audioboek meegeleverde metadata.

Wav en andere formaten

Masterfiles in andere formaten dan mp3 worden ook geaccepteerd, zolang er ook mp3-bestanden geleverd worden. Alle andere formaten die worden meegeleverd met de mp3-bestanden worden gearchiveerd voor toekomstig gebruik.

Specificaties wav-bestanden:
	Samplerate 44.1 kHz of 48 kHz, uncompressed in 16, 24 of 32 bit; mono of stereo
	Geluidsniveau: -3dB peak values
	Maximum tracklengte: 80 minuten
	Luistervoorbeeld (fragment): zelfde specificaties als bovenstaand, minimaal 30 seconden, maximaal 8 minuten

Indien geen chapterized mp3 bestanden beschikbaar zijn

Als de audio masterfies niet als chapterized mp3 bestanden beschikbaar zijn, dan kunnen de volgende formaten worden aangeleverd:

Formaten anders dan mp3
	Wav
	Aiff
	Cd images (ISO en DDP)
	Dvd images (ISO en DDP)
	Fysieke cd’s
	Fysieke dvd’s
Deze formaten kunnen - na overleg en tegen een meerprijs - worden verwerkt. Houd rekening met een langere doorlooptijd. Neem voor meer informatie contact op met content@luisterhuis.nl

De Luisterhuis bestandsnamen

Waarom een eigen standaard?

Net als de metadata van het audioboek (zie hoofdstuk 4) moeten de mp3-masterfiles aangeleverd worden als bestanden op de FTP-server van Luisterhuis. (Zie hiervoor ook Hoofdstuk 5 Levering aan Luisterhuis). De gebruikte bestandsnamen zijn essentieel voor een foutloze en snelle verwerking.

Bij gebrek aan een internationale standaard voor de uitwisseling van mp3-bestanden bij audioboeken heeft Luisterrijk in 2006 een eigen naamgevingsstandaard voor mp3 bestanden ontwikkeld. Deze standaard is in 2010 door Luisterhuis overgenomen. Ook in 2019 is er nog steeds geen internationale standaard voor mp3-bestandsnamen, zodat Luisterhuis de eigen standaard blijft gebruiken (*).

Sinds eind 2018 zijn er enkele ontwikkelingen om op internationaal niveau tot een uitwisselingsstandaard te komen voor digitale audioboeken in de distributieketen. Zodra zo’n standaard geratificeerd is zal deze ook door Luisterhuis ondersteund worden. Informatie daarover zal dan in een nieuwe versie van deze handleiding verwerkt worden.

Bij de Luisterhuis bestandsnamen draait het om een strikte opbouw van de bestandsnaam van elke mp3-track. Deze opbouw is cruciaal voor een foutloze verwerking door Luisterhuis en de afnemers.

Bij het verwerken van de masterfiles spelen de bestandsnamen om meerdere redenen een belangrijke rol:

De bestandsnamen worden gebruikt voor een automatische controle op compleetheid. Een ontbrekende audiotrack kan direct worden gesignaleerd, waardoor er geen incomplete audioboeken naar de afnemers gaan.
De Luisterhuis bestandsnamen helpen bij het voorkomen van menselijke fouten in de keten tussen studio – uitgever – distributeur – afnemer - consument.
De bestandsnamen worden door Luisterhuis gebruikt als basis voor een ToC-database (table of contents) met een inhoudsopgave en hoofdstuknamen. Deze informatie kan worden doorgegeven aan afnemers die deze kunnen gebruiken in hun eigen apps en systemen.
De bestandsnamen worden gebruikt bij de levering van mp3-bestanden aan consumenten. De structuur is zo opgezet dat alle mp3-bestanden van één audioboek automatisch correct sorteren in een map. De bestandsnamen zijn bovendien informatief en herkenbaar voor menselijke gebruikers.

De bestandsnaamgeving

De bestandsnaam van elke track moet deze structuur volgen:

Structuur bestandsnaam van elke track

Auteurs - Titel (Tracknummer-TotaalAantalTracks) Tracknaam.mp3

Voorbeelden

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

Voorbeeld 3

Voorbeeld 4

Toelichting op de bestandsnamen

Voorbeeld van één mp3-track

Dan Brown - Oorsprong (001-047) Inleiding.mp3

Opbouw:
Deel van bestandsnaam	Voorbeeld	Opmerking
Auteur	Dan Brown	Primaire auteur, voornaam achternaam. Bij meer auteurs max 4, gescheiden door ,
Spatie		Scheidingsteken
Minteken	-	Scheidingsteken
Spatie		Scheidingsteken
Titel van het audioboek	Oorsprong	Eventuele verkorte titel
Spatie		Scheidingsteken
Haakje openen	(
Tracknummer	001	Altijd 3 cijfers, min 001, max 999
Minteken	-	Scheidingsteken
Totaal aantal tracks	047	Altijd 3 cijfers, max 999
Haakje sluiten	)
Spatie		Scheidingsteken
Tracknaam	Inleiding	Tracknaam bevat gewoonlijk hoofdstuknummer en/of hoofdstuknaam uit de papieren uitgave. Deze wordt deze ook in de audio uitgesproken. Mag nooit leeg zijn! Zie ook uitleg hieronder. uitleg tracknaam De tracknaam wordt door Luisterhuis verwerkt en opgeslagen. Deze tracknaam wordt geleverd aan alle afnemers die ‘chapterized audio’ kunnen verwerken en zal dan bijvoorbeeld zichtbaar worden in de inhoudsopgave en navigatie van een app. App’s die dit doen bieden de beste klantervaring, vooropgesteld dat de tracknaam (hoofdstuknaam) correct is. De tracknaam wordt ook gebruikt voor afnemers die mp3-bestanden leveren aan consumenten. De mp3-bestanden bevatten dan onder andere zgn. ID3V1 en ID3V2 metadata met de tracknaam zodat afspeelsoftware deze kan gebruiken voor navigatie, display en sortering. Het is essentieel dat tracknaam nooit leeg is, anders kan Luisterhuis de titel niet verwerken. De vuistregel is dat een tracknaam de tekst bevat die je hoort als de track wordt afgespeeld, en meestal is dat een hoofdstuknummer en/of hoofdstuknaam. In een correct opgenomen audioboek spreekt de voorlezer aan het begin van een track een hoofdstuknummer en/of hoofdstuknaam uit, waardoor dat wat de consument hoort ook in de inhoudsopgave van een app getoond wordt. Afwijkingen hierin zijn onwenselijk. Soms begint een track niet met een hoofdstuknummer en/of naam, bv bij boeken zonder hoofdstukken of bij tracks die het resultaat zijn van het opknippen van te lange opnames. In dat geval moet de tracknaam minimaal de eerste 3 woorden van de tekst bevatten waarmee de track begint. Op die manier heeft de luisteraar nog steeds dezelfde houvast bij het bekijken van een inhoudsopgave en het beluisteren van de audio. Als een hoofdstuk in het originele boek alleen maar bestaat uit een getal, zonder het woord ’Hoofdstuk’, dan is dat getal voldoende als tracknaam. Als het originele boek uit verschillende delen bestaat, en een deel bevat weer hoofdstukken, dan moet de tracknaam van de eerste track van een nieuw deel ook de deelnaam bevatten, wellicht daarna gevolgd door hoofdstuknummer en/of naam. De deelnaam hoeft niet elke volgende track herhaalt te worden. Pas als er weer een nieuw deel begin moet deze in de tracknaam verwerkt worden. Gebruik geen diakritische tekens in de bestandsnaam. Het is Engstrom, geen Engström en Ligurie, geen Ligurië. Ook de meeste andere bijzondere tekens zijn verboden: ! @ # $ % ^& * + = { } [ ] : ; \| \ / ? < > _ Gebruik het woord en ipv &. Gebruik procent ipv %. De maximum lengte van een volledige bestandsnaam is 200 tekens.
Extensie	.mp3	Altijd in onderkast

Varianten

Nog enkele voorbeelden van de meest voorkomende varianten. De keuze wordt met name bepaald door wat er in audio hoorbaar is bij de start van een track, zodat de gebruiker op zijn display ziet wat hij hoort, en een app met inhoudsopgave net zo werkt als bij een (e)boek.

Jeanine de Schrijver – Audioredactie (004-009) Hoofdstuk 3.mp3	Dit komt het meeste voor in de audio: een track begint met het woord ‘Hoofdstuk’ en een volgnummer.
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) Hoofdstuk 3 Markers.mp3	Dit komt ook vaak voor: het hoofdstuk heeft een nummer én een titel.
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) 3 Markers.mp3	Idem, maar het woord Hoofdstuk wordt niet uitgesproken
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) 3.mp3	Als er een getal wordt uitgesproken, bv ‘3’ en vervolgens het verhaal begint, dan is dat getal voldoende.
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) Markers.mp3	Dit kan ook: een hoofdstuk heeft geen volgnummer maar alleen een titel.
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) Deel 2 Hoofdstuk 3.mp3	Als er verschillende delen zijn, vermeld dan de deeltitel voor de hoofdstuktitel. Die dat alleen als er een nieuw deel begint.
Jeanine de Schrijver - Audioredactie (004-009) Toen de producer.mp3	Als er helemaal geen nummering en titel is, neem dan de eerste drie woorden van de tekst.
Als het getoonde hoofdstuk in een app niet overeenkomt met wat de gebruiker hoort bij het afspelen van dat hoofdstuk, dan is dat een slechte gebruikerservaring

Metadata

Het belang van goede en uitgebreide metadata

Metadata beschrijft het audioboek visueel, commercieel en bibliografisch/inhoudelijk. De metadata van het audioboek bepaalt hoe de titel op internet, in een webwinkel of in een app gevonden en getoond wordt. Goede metadata is essentieel voor een goede vindbaarheid op internet en in zoeksystemen, maar ook voor een nauwkeurige presentatie van een audioboek op een website en in een app. Nauwkeurigheid bij het bepalen en de invoer van metadata is essentieel.

Net als de masterfiles van het audioboek moet de metadata aangeleverd worden als bestanden op de FTP-server van Luisterhuis. (Zie hiervoor ook Hoofdstuk 5 Levering aan Luisterhuis)

Cover

De cover van het audioboek moet als los beeldbestand worden aangeleverd.

Gewenste formaat cover
	Vierkant Staande beeldformaten worden nog wel ondersteund maar hebben een langere verwerkingstijd tot gevolg. Het contentteam maakt dan namelijk een vierkante afgeleide voor de afnemers die een vierkant beeld vereisen.
	Optimaal 3000x3000 pixels, minimaal 1024x1024 pixels Beelden in een lagere resolutie dan 1024x1024 worden afgewezen.
	jpg (RGB kleurenmodel, géén CMYK!)
	bestandsnaam [isbn].jpg (ISBN van het audioboek).
Geen png Geen gesimuleerd 3D beeld of packshot, maar plat beeld Het beeld mag geen webadres of e-mailadres bevatten Het beeld mag geen productinformatie bevatten van een ander product Het beeld mag niet refereren aan een fysiek product (zoals de letters ‘CD’, ‘Disc’ en/of het cd vignet) Het beeld mag geen prijs, aanbiedings- of kortingsinformatie bevatten (zoals ‘Midprice’)

Luistervoorbeeld

Bij elk audioboek behoort een luistervoorbeeld (fragment), van minimaal 30 seconden en maximaal 8 minuten. Het luistervoorbeeld moet dezelfde kwaliteit hebben als de master audio en worden aangeleverd als mp3-bestand.

Bestandsnaam: fragment.mp3of[isbn].mp3

Commerciële/bibliografische metadata

De commerciële/bibliografische metadata omvat onder andere prijs, teksten, rubriekcodes etc. en moet worden aangeleverd door middel van een standaard Onix xml-bestand of een standaard spreadsheetbestand. Het gebruik van Onix wordt uitgelegd in een andere handleiding.

Deze handleiding gaat in op het gebruik van een Excel spreadsheet voor de metadata. Via het Luisterhuis-portal is een Excel spreadsheetsjabloon te downloaden dat als uitganspunt kan worden gebruikt voor het invullen en aanleveren van de commerciële/bibliografische metadata.

Excel spreadsheet sjabloon

Dit bestand heet metadatasjabloon.xlsx en kan elke keer opnieuw gebruikt worden en dan opgeslagen onder de naam [isbn].xlsx (ISBN van het audioboek).

Het metadatasjabloon bevat ca. 27 velden waarvan de geel gemarkeerde velden in onderstaande afbeelding verplicht zijn, de overige kolommen kunnen optioneel ingevuld worden als er gegevens voor beschikbaar zijn.

Afbeelding Kolommen metadatasjabloon

Toelichting belangrijke metadata velden
ISBN	ISBN staat voor International Standard Book Code, een 13-cijferige EAN code die begint met 978. Elke uitvoering van een boek heeft een unieke ISBN. Een paperback heeft dus een ander ISBN dan een ebook en een audioboek. Een uniek ISBN is essentieel om het (audio)boek vindbaar te maken voor consumenten en verkoopbaar door retailers. Voor een digitaal audioboek moet een nieuwe ISBN worden aangevraagd bij Bureau ISBN. Specificeer Verschijningsvorm: ‘Audioboek : MP3 download’, gebruik de NUR van het (e)boek, (dus niet 076/077/078). Het ISBN mag niet hetzelfde ISBN zijn van een al bestaand product (boek, ebook, cd-audioboek). Vergeet niet de naam van de voorlezer(s) toe te voegen bij Betrokkenen.
NUR	NUR staat voor Nederlandstalige Uniforme Rubrieksindeling en is een driecijferige code die het onderwerp van een (luister)boek weergeeft. Gebruik de best passende NUR van het equivalente (e)boek en niet de audioboek-NUR’s 076/077/078. Bij twijfel check https://www.isbn.nl/uploads/images/NUR-lijst-versie-2011.pdf.
BISAC	BISAC staat voor Book Industry Standards and Communications en is - net als NUR - een code die het onderwerp van het boek weergeeft. BISAC is internationaal gestandaardiseerd. Bij twijfel check http://bisg.org/page/BISACEdition
De NUR en BISAC bepalen de rubriek of categorie waarin het audioboek in een webshop, app of abonnementendienst getoond wordt. Tip: Metadata van bestaande (e)boeken kan worden opgevraagd via https://metadata.isbn.nl/ en https://www.titelbank.nl/

Waar is de metadata zichtbaar in Luisterhuis?

Van elk geregistreerd audioboek is in het Luisterhuis-portal de metadata in te zien. Klik in het portal op de pagina ‘Audioboeken’ op een individuele titel en kies dan ‘Prices’, ‘Metadata’, ‘Contributors’ of ‘Images’ om inzicht te krijgen in de vastgelegde gegevens:

Samenvatting

De metadata van een audioboek omvat:

Metadata
	Een coverbeeld
	Een voorbeeldfragment
	Een spreadsheet

In hoofdstuk 5 wordt uitgelegd hoe deze bestanden aan Luisterhuis geleverd moeten worden.

Levering aan Luisterhuis

De Luisterhuis FTP server

Voor het uploaden van alle bestanden (audio masterfiles, coverbeeld, voorbeeldfragment en metadata-spreadsheet of Onix xml-bestand) wordt de Luisterhuis FTP-server gebruikt (*). FTP laat zich goed automatiseren, maar het is net zo eenvoudig om handmatig bestanden op de FTP-server van Luisterhuis te zetten. Voor handmatige uploads wordt het gratis FTP-programma FileZilla geadviseerd. Meer info: https://filezilla-project.org/

Het adres van de FTP-server is ftp.luisterhuis.nl, het gebruikte protocol is SFTP (secure FTP). Er is een username en password nodig dat separaat is doorgegeven bij het afsluiten van de overeenkomst met Luisterhuis. Deze inloggegevens zijn ook op te vragen op de Contract-pagina van het Luisterhuis-portal.

Uploaden naar de FTP-server

Elk audioboek moet op de FTP-server worden gezet in een eigen map met als mapnaam de ISBN van de titel. De mapnaam mag geen spaties of streepjes bevatten, alleen de 13 cijfers van het ISBN. Er mogen in deze map geen submappen staan. Ook ZIP-bestanden worden niet ondersteund.

In de [isbn] map komen dan:

De mp3-files (met de technische specificaties en bestandsnamen conform onze richtlijnen), zie hoofdstuk 2 en 3
Het coverbeeld ([isbn].jpg), zie hoofdstuk 4
Het luistervoorbeeld (fragment.mp3 of [isbn].mp3), zie hoofdstuk 4
De metadata in een spreadsheet ([isbn].xlsx) of als Onix bestand ([isbn].xml), zie hoofdstuk 4
Optioneel: De bronbestanden van de audio in andere formaten (bv wav). Deze bestanden worden door Luisterhuis gearchiveerd voor toekomstig gebruik. Deze bronbestanden moeten in dezelfde submap als de mp3-bestanden, dus niet in een eigen/aparte submap.

Luisterhuis handleiding (handleiding voor uitgevers)